Thi tuyển không phải là con đường duy nhất để vào cấp 3 nên việc không thi tuyển sinh vào lớp 10 thì cũng không có vấn đề gì quá nghiêm trọng. Hãy tìm hiểu cụ thể những vấn đề xung quanh việc không thi tuyển vào lớp 10 qua bài viết dưới đây!

1. Thi tuyển không phải là con đường lên cấp 3 duy nhất 

Thi tuyển là phương thức phổ biến mà hầu hết các địa phương trong cả nước áp dụng cho kỳ tuyển sinh lớp 10 hằng năm đối với trường THPT công lập và trường THPT chuyên. Tuy nhiên, có những năm, vẫn có một vài địa phương không áp dụng thi tuyển.

Như trong năm học 2021-2022, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu thay vì thi tuyển vào lớp 10 đã điều chỉnh sang phương thức tuyển sinh bằng hình thức xét tuyển. Theo đó, các trường THPT sẽ căn cứ vào kết quả học tập, rèn luyện trong 4 năm học THCS và nguyện vọng đăng ký của thí sinh. Ngoài ra, Cà Mau cũng là tỉnh lựa chọn phương án xét tuyển vào lớp 10, chỉ riêng trường THPT chuyên Phan Ngọc Hiển vẫn áp dụng hình thức thi tuyển.

Năm học 2021-2022, Bà Rịa Vũng Tàu thực hiện phương án xét tuyển lên cấp 3 để đảm bảo sức khỏe cho các em học sinh trong tình hình dịch bệnh căng thẳng.

Thi tuyển đôi khi không phải là lựa chọn duy nhất đối với một số địa phương bởi vì hình thức này còn tồn tại nhiều nhược điểm, cụ thể là:

• Thủ tục, hồ sơ thi tuyển cần thực hiện nhiều bước và khá phức tạp.
• Tỉ lệ đấu chọi cao để có cơ hội vào trường chuyên hoặc trường công lập khiến nhiều bạn thí sinh bị căng thẳng và áp lực.
• Trong tình hình dịch bệnh covid 19 lan rộng, việc tổ chức một kỳ thi tập trung số lượng lớn người tham gia là không khả thi với một vài địa phương.

Không phải tất cả học sinh đã tốt nghiệp lớp 9 đều lựa chọn thi tuyển để vào trường công lập và trường chuyên vì một số lý do:

• Do số lượng suất vào công lập ở một số địa phương tương đối ít so với tổng số học sinh đã tốt nghiệp THCS. Điển hình là thành phố Hà Nội, năm học 2022 sẽ có 130.000 sĩ tử bước vào kỳ thi chuyển cấp. Tuy nhiên, chỉ có 77.000 suất vào các trường THPT công lập, số còn lại sẽ vào các trường tư thục hoặc dạy nghề. Chính vì vậy, kỳ vọng của phụ huynh sẽ rất lớn, đồng nghĩa với việc gây áp lực lên một bộ phận thí sinh.

Tỷ lệ chọi quá cao để có cơ hội vào trường cấp 3 công lập khiến một số em học sinh cảm thấy áp lực nặng nề.

• Do một bộ phận học sinh có nguyện vọng ngoài công lập:

• • Vào trường dân lập – là loại hình trường học không phải do Nhà nước, Trung ương hay Địa phương đầu tư về kinh phí mà chủ yếu hoạt động dựa trên các khoản đóng góp của học sinh hay các quỹ trao tặng.
  • Vào trung tâm giáo dục thường xuyên – là một hệ thống gồm các loại hình học tập thuộc phạm vi giáo dục tiếp tục. Do vậy, giáo dục thường xuyên không bao hàm các hình thức giáo dục chính quy trong hệ giáo dục ban đầu. Nói đơn giản, có thể hiểu giáo dục thường xuyên là giáo dục không chính quy.
  • Vào trường học nghề – là một hình thức đào tạo chính quy với mục đích đào tạo nghề nghiệp cho những học viên muốn có nghề trong tay để trực tiếp đi xin việc làm sớm. 
  • Đi du học: Một số quốc gia như Mỹ, Canada hay Singapore có học bổng cùng nhiều chương trình học dành cho du học sinh đã tốt nghiệp cấp 2, điển hình như:
    • Mỹ với các chương trình đào tạo như Công lập, Tư thục bán trú, Nội trú.
    • Canada: Chương trình AP (chương trình với việc tích lũy các tín chỉ AP) và IB (chương trình học để chuẩn bị vào các trường đại học danh tiếng trên thế giới).
    • Singapore: Chương trình đào tạo bao gồm đặc biệt (special), cấp tốc (express), thường về học thuật (normal academic) và thường về kỹ thuật (normal- technical).

Du học cũng là một lựa chọn đáng cân nhắc cho một phân các em học sinh vừa tốt nghiệp cấp 2.

Các em có thể lựa chọn phương thức tuyển sinh phù hợp với bản thân,  điều kiện gia đình hoặc môi trường học phù hợp với định hướng tương lai. Áp đặt suy nghĩ chỉ có năng lực yếu kém mới chọn phương thức xét tuyển hay vào trường nghề là không đúng đắn, bởi có những học sinh khá vẫn quyết định đi học nghề, hay có những bạn học lực giỏi đăng ký vào trường dân lập vì chất lượng cơ sở vật chất, đào tạo của ngôi trường đó tốt hơn. 

2. Xét tuyển – phương thức tuyển sinh vào cấp 3 dành cho học sinh không thi tuyển

Xét tuyển là phương thức tuyển sinh vào cấp 3 dựa trên kết quả học tập của 4 năm học THCS hoặc điểm trung bình lớp 9 căn cứ theo các nguyện vọng học sinh đã đăng ký. Phương án tuyển sinh này ngày càng được áp dụng rộng rãi ở nhiều địa phương. Hình thức này có những ưu nhược điểm mà phụ huynh và các em học sinh cần lưu ý, cụ thể:

• Ưu điểm:

• • Giảm áp lực thi cử: Tiêu chí để xét tuyển chính là kết quả học tập trong 4 năm học cấp 2 hoặc năm cuối cấp. Với phương thức này, học sinh không chịu căng thẳng do ôn tập lượng kiến thức quá lớn, bên cạnh đó còn tăng khả năng trúng tuyển vào trường mình mong muốn.
  • Thủ tục, hồ sơ xét tuyển đơn giản: Thay vì chuẩn bị nhiều giấy tờ, thủ tục cho kỳ thi thì các bậc phụ huynh và các em học sinh chỉ cần chuẩn bị theo yêu cầu của trường nộp đơn xét tuyển.
  • Phương án xét tuyển này còn giúp học sinh lựa chọn ngôi trường phù hợp với năng lực của bản thân và hoàn cảnh gia đình. 
• Nhược điểm: Phương thức này khi bị lạm dụng cũng sẽ gây ra những tác động tiêu cực tới chất lượng tuyển sinh của một số địa phương nói riêng và cả nước nói chung.

Hồ sơ, thủ tục cần chuẩn bị để xét tuyển đơn giản và nhẹ nhàng hơn thi tuyển.

Phụ huynh và học sinh có thể theo dõi và tham khảo 4 phương thức xét tuyển được đưa ra để tuyển sinh vào lớp 10 THPT như sau:

Phương án	Tiêu chí xét tuyển	Đặc điểm
Phương án 1	Căn cứ trên điểm trung bình môn cả năm 3 môn Toán – Văn – Anh của lớp 9 làm điểm xét vào các nguyện vọng 1, 2, 3 đã đăng ký của học sinh.	Phương án này là sự thay thế của điểm thi cùng với việc tất cả học sinh đều tập trung ôn tập trong năm học lớp 9, nên phù hợp nhất với việc thực hiện xét tuyển dựa trên các nguyện vọng đã đăng ký.  Đồng thời, xét tuyển cũng tận dụng được cơ sở dữ liệu có sẵn khi học sinh đăng ký xét tốt nghiệp THCS và thi tuyển sinh lớp 10.
Phương án 2	Căn cứ trên điểm trung bình môn cả năm 3 môn Toán – Văn – Anh và điểm trung bình môn cả năm của lớp 9 làm điểm xét vào các nguyện vọng 1, 2, 3 đã đăng ký của học sinh.	Phương án này có thể đánh giá toàn diện về năng lực học tập của học sinh ở lớp 9 và 3 môn phù hợp với 3 môn thi, nhưng một số học sinh sẽ có tâm lý lo lắng vì học không tập trung đều các môn.
Phương án 3	Căn cứ trên điểm trung bình môn cả năm 3 môn Toán – Văn – Anh của lớp 6, 7, 8, 9 làm điểm xét vào các nguyện vọng 1, 2, 3 đã đăng ký của học sinh.	Phương án này đánh giá toàn diện về năng lực học tập 3 môn Văn – Toán – Anh của học sinh trong cấp THCS.
Phương án 4	Căn cứ trên điểm trung bình môn cả năm của lớp 6, 7, 8, 9 làm điểm xét vào các nguyện vọng 1, 2, 3 đã đăng ký của học sinh.	Phương án này có thể đánh giá toàn diện về năng lực học sinh ở khối THCS, nhưng nhược điểm là điểm xét không tương đồng với môn thi như thông báo tuyển sinh; các học sinh không tập trung ôn luyện, học tập đồng đều các bộ môn khác ở lớp 9 và các lớp 6, 7, 8

Bắt kịp xu hướng xét tuyển trong tuyển sinh lớp 10, trường THCS & THPT FPT Hải Phòng cũng đưa phương thức này vào quy chế tuyển sinh của mình. Ngoài xét điểm thi vào lớp 10 do Sở GD&ĐT Hải Phòng tổ chức thì trường còn xét tuyển bằng điểm học bạ và bằng thành tích học tập THCS của học sinh.  

• Đối tượng tuyển sinh: Toàn bộ học sinh Việt Nam có đủ sức khỏe, tốt nghiệp Trung học Cơ sở (THCS) nằm trong độ tuổi được cho phép nhập học tương ứng với từng khối lớp đăng ký.
• Phương thức xét tuyển: 

ĐIỀU KIỆN XÉT TUYỂN LỚP 10 TRƯỜNG THPT FPT HẢI PHÒNG
Xét học bạ THCS	Về học lực	Tổng điểm trung bình học kỳ môn Toán, Ngữ văn và Ngoại ngữ của 03 học kỳ liên tiếp trong năm lớp 8 và lớp 9 đạt từ 55 điểm trở lên.
	Về hạnh kiểm	Xếp loại hạnh kiểm tất cả các năm học bậc THCS đạt từ loại Khá trở lên.
Xét thành tích học tập	Về thành tích	Học sinh đạt giải cấp quốc gia trở lên năm học lớp 9 về văn nghệ, thể dục thể thao, cuộc thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học, cụ thể như sau: Đạt giải cấp quốc gia trở lên về cuộc thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học do Bộ GD&ĐT tổ chức hoặc đồng tổ chức, ví dụ: Kỳ thi chọn đội tuyển Olympic quốc tế, cuộc thi khoa học kỹ thuật cấp quốc gia dành cho học sinh THCS và THPT… Cuộc thi “Viết thư quốc tế UPU” do Bộ Thông tin – Truyền thông chủ trì. Đạt giải cấp quốc gia trở lên về văn nghệ, thể dục thể thao do Bộ GD&ĐT tổ chức hoặc đồng tổ chức. Học sinh đạt giải khuyến khích trở lên trong kỳ thi học sinh giỏi cấp Tỉnh/Thành phố trực thuộc Trung ương năm học lớp 9 các môn văn hoá, Tiếng Pháp, Khoa học kỹ thuật, Máy tính cầm tay, Giải Toán bằng tiếng Anh/tiếng Pháp, Tin học trẻ, Hùng biện tiếng anh, Thí nghiệm thực hành (Vật Lý, Hóa Học, Sinh Học). Học sinh đạt giải khuyến khích trở lên trong kỳ thi học sinh giỏi cấp Quận/Huyện/Thành phố trực thuộc tỉnh năm học lớp 9 các môn văn hoá, Tiếng Pháp, Khoa học kỹ thuật, Máy tính cầm tay, Giải Toán bằng tiếng Anh/tiếng Pháp, Tin học trẻ, Hùng biện tiếng anh, Thí nghiệm thực hành (Vật Lý, Hóa Học, Sinh Học).
	Về hạnh kiểm	Xếp loại hạnh kiểm tất cả các năm học bậc THCS đạt từ loại Khá trở lên.

THCS & THPT FPT Hải Phòng đều áp dụng phương thức xét tuyển cho các kì thi chuyển cấp.

***

Như vậy, không thi tuyển sinh vào lớp 10, học sinh vẫn còn rất nhiều lựa chọn khác. Ngoài nguyện vọng vào trường công, các em có thể chọn xét tuyển để vào trường THPT dân lập hoặc đăng ký vào trung tâm giáo dục thường xuyên, trường nghề hoặc đi du học nếu điều đó phù hợp với điều kiện gia đình, định hướng tương lai.